Ξυλουργική και Ιστορία

Η λαϊκή ξυλογλυπτική συνδέεται με τις κορυφαίες εκφράσεις και δημιουργίες της λαϊκής τέχνης στον τόπο μας. Επώνυμοι και κυρίως ανώνυμοι λαϊκοί τεχνίτες μας έδωσαν, σε σειρά θαυμάσιων έργων, όλο τον καλλιτεχνικό τους αυθορμητισμό, όλη την πηγαία δύναμη της ευαισθησίας τους και την ωριμότητα των στόχων τους. Πέτυχαν ένα σπουδαίο έργο που κατορθώνει να επιζήσει στο πέρασμα του χρόνου. Το ξύλο είναι υλικό φθαρτό και ευάλωτο από πολλούς εχθρούς, τη φωτιά, το νερό, το σαράκι κλπ. Γι' αυτό δεν έχουν σωθεί ως εμάς ελληνικά ξυλόγλυπτα αρχαία ή πολύ παλιά. Είναι όμως βέβαιο ότι ξυλογλυπτική είναι πανάρχαια τέχνη. Ξυλουργικά έργα σώζονται στην Ελλάδα από το 16ο αι. (θύρες ναών, τέμπλα, εκκλησιαστικά έπιπλα...). Κυρίως όμως το 18ο αι. σημειώνεται η μεγάλη ανάπτυξη της ξυλογλυπτικής, που οφείλεται στις κοινωνικές ανακατατάξεις, στην πληθυσμιακή άνοδο, στην οικονομική ευμάρεια και τον οικοδομικό οργασμό. Τότε, πλήθος "ταγιαδόρων" περιοδεύουν στη χώρα και είτε εργάζονται επί τόπου είτε συναρμολογούν έργα κατασκευασμένα σε ονομαστά κέντρα ξυλογλυπτικής. ΤΑ ΥΛΙΚΑ - Η ΤΕΧΝΙΚΗΗ δουλειά του λαϊκού ξυλογλύπτη αρχίζει με το διάλεγμα του δέντρου. Για τα τέμπλα κλπ. μεταχειρίζονταν την καρυδιά, που αντέχει, δουλεύεται εύκολα και έχει θαυμαστή όψη. Για τις κασέλες προτιμούσαν κέδρο ή κυπαρίσσι, επειδή η μυρωδιά τους αρωματίζει τα ρούχα και τα προστατεύει από το σκόρο. Για τις γκλίτσες, τις ρόκες και τα άλλα έργα της ποιμενικής ξυλογλυπτικής χρησιμοποιούσαν κέδρο, ρείκι ή αγριελιά  και  για τα κινητά έπιπλα μαύρη μουριά. Με το κόψιμο, που γίνεται πάντα το χειμώνα, πριν ανέβουν οι χυμοί από τις ρίζες, έρχεται το "σκότωμα" του ξύλου για να χάσει τους χυμούς και να μην σκεβρώνει με τον καιρό. (Δύο, τρία ή και τέσσερα χρόνια πρέπει να μείνει η καρυδιά σε τρεχούμενο νερό, ώσπου ν' απονεκρωθούν οι ίνες). Έπειτα βγαίνει και στεγνώνει πρώτα στη σκιά κι ύστερα στον ήλιο. Όταν τελειώσει η προετοιμασία του ξύλου, γίνεται η σχεδίαση από τον πρωτομάστορα και ακολουθεί το σκάλισμά του από τον ξυλογλύπτη, που γίνεται με πολλούς τρόπους. Η απλούστερη τεχνική είναι η "εσώγλυφη ή χαρακτή", όπου το σχέδιο αποδίδεται με άβαθες χαρακιές πάνω στην επίπεδη επιφάνεια του ξύλου...ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΑΤα ξύλινα τέμπλα γνωρίζουν άνθηση από τον 18ο αι. και ύστερα, καθώς εντείνεται ο ρυθμός με τον οποίο χτίζονται ή ανακαινίζονται οι εκκλησίες μας. Μολονότι πολλά τέμπλα είναι έργα μεγάλης τέχνης, πολύ λίγα ονόματα μαστόρων μας είναι γνωστά, αφού οι θρησκευτικές και κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής δεν ευνοούσαν την προβολή του δημιουργού. Ακόμα και στα υπέρυθρα με τις κτητορικές επιγραφές χάραζαν συνήθως το όνομα του χορηγού, όχι του μάστορα.  Οι τεχνίτες εμπνέονται από τη φύση και τη ζωή και η φαντασία τους έχει μια καταπληκτική γοητεία και ποικιλία. Και όταν επεξεργάζονται θέματα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, προσπαθούν να συνταιριάσουν το θείο με το ανθρώπινο. ΠΟΙΜΕΝΙΚΑ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΑ, ΕΠΙΠΛΑ & ΣΚΕΥΗΣτην ποιμενική ξυλογλυπτική τεχνίτες είναι οι βοσκοί που, στη μοναξιά τους, σκαλίζουν γκλίτσες, ρόκες, καλτσόξυλα, πίπες, κουτάλια, πιρούνια κ.ά. Ως εργαλείο χρησιμοποιούν μόνο ένα σουγιά και στα θέματά τους κυριαρχούν παραδοσιακά σύμβολα, όπως είναι το παγόνι, ο ήλιος, το φίδι, ο δικέφαλος, τα κυπαρίσσια, οι δράκοντες κλπ. Εντυπωσιακές είναι οι ξυλοκατασκευές των σπιτιών, που γίνονται από ειδικούς ντόπιους συνήθως τεχνίτες. Ακόμα και σήμερα, μπορεί να συναντήσει κανείς σε παλιές κατοικίες, σκαλισμένες ξώπορτες, παραθύρες, κασέλες, σοφράδες,  ράφια και ντουλάπια, σκαμνάκια, κούνιες, σφραγίδες για άρτους και πρόσφορα...